مقالات آموزشی
|
|
|  |
جایزه نوبل در رشته شیمی روز چهارشنبه Û±Û³ مهر به طور مشترک به سه دانشمند اعطا شد Ú©Ù‡ با ابداع روش‌های جدید برای Â«Ú†ÙØª شدن» (کلیک) مولکول‌ها در تولید داروهای موثرتر نقش مهمی Ø§ÛŒÙØ§ کرده‌اند.
کمیته اعطا کننده جوایز نوبل در بیانیه‌ای Ú¯ÙØª دو دانشمند آمریکایی به نام‌های کارولین برتوزی Ùˆ بری شارپلس Ùˆ مورتن ملدال، دانشمند دانمارکی به خاطر پژوهش‌های مهم خود در زمینه پیوند شیمیایی Ùˆ واکنش‌های متعامد زیستی این جایزه را به طور مشترک Ø¯Ø±ÛŒØ§ÙØª می‌کنند. دستاوردهای پژوهشی این سه دانشمند در زمینه تولید داروهای ضد سرطان، شناخت دقیق مشخصات دی‌ان‌ای Ùˆ تولید مواد مورد نیاز برای مصار٠هدÙمند نقش مهمی Ø§ÛŒÙØ§ کرده است. جان اکویست، یکی از اعضای این کمیته هنگام اعلام نام برندگان Ú¯ÙØª: «مØÙˆØ± اصلی پژوهش‌های این سه دانشمند کش٠راه‌های Ú†ÙØª شدن مولکول‌هاست.»
بری شارپلس Û¸Û± ساله Ú©Ù‡ در سال Û²Û°Û°Û± نیز جایزه نوبل را Ø¯Ø±ÛŒØ§ÙØª کرده است، پنجمین ÙØ±Ø¯ÛŒ است Ú©Ù‡ تاکنون برای دومین بار جایزه نوبل را Ø¯Ø±ÛŒØ§ÙØª می‌کند. قبل از ÙˆÛŒ چهار دانشمند دیگر موÙÙ‚ به Ø¯Ø±ÛŒØ§ÙØª دو جایزه نوبل هستند.
جان باردین: Ùیزیک 1956 Ùˆ 1972
ماری کوری: شیمی 1911 Ùˆ Ùیزیک 1903
لینوس پاولینگ: ØµÙ„Ø 1962 Ùˆ شیمی 1954
ÙØ±Ø¯Ø±ÛŒÚ© سانگر: شیمی 1958 Ùˆ 1980
شارپلس: شیمی 2001 و 2022
جان اکویست Ú¯ÙØª آقای شارپلس اولین دانشمندی است Ú©Ù‡ در ØØ¯ÙˆØ¯ سال Û²Û°Û°Û° ایده پیوند زدن مولکول‌ها را Ù…Ø·Ø±Ø Ú©Ø±Ø¯. او Ø§ÙØ²ÙˆØ¯: «مسئله اصلی ÛŒØ§ÙØªÙ† Ú†ÙØª Ùˆ بست‌های شیمیایی مناسبی بود Ú©Ù‡ مولکول‌ها با Ú©Ù…Ú© آن بتوانند با یکدیگر به Ø±Ø§ØØªÛŒ Ùˆ برای منظور مشخصی پیوند بخورند.»
شیمی کلیک یا Click ChemistryØŒ عبارتی است Ú©Ù‡ اولین بار در سال 2001 توسط K. B. Sharpless بیان شد Ùˆ به واکنشهای سنتزی اشاره دارد Ú©Ù‡ دارای راندمان بسیار بالا، گستره کاربردی زیاد بوده Ùˆ تک Ù…ØØµÙˆÙ„ است Ùˆ Ø¨Ø±Ø§ØØªÛŒ Ùˆ بدون روش های کروماتوگراÙÛŒ جداسازی Ù…ÛŒ شود.Ú©Ù‡ بدون Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از کروماتوگراÙÛŒ Ù…ÛŒ توان آنها را جدا کرد. این واکنشها ÙØ¶Ø§ گزین بوده، ساده انجام Ù…ÛŒ شوند Ùˆ به Ø±Ø§ØØªÛŒ Ù…ÛŒ توان Ù…ØØµÙˆÙ„ را از ØÙ„ال ها جدا کرد. این نوع واکنشها کاربرد بسیار گسترده ای در صنایع مختل٠از جمله داروسازی، صنایع Ù†ÙØª Ùˆ ... دارد Ú©Ù‡ نیاز به سنتزهای بسیار زیاد برای تولید مجموعه ای عظیم از مواد دارند.
بسیاری از واکنشها، دارای معیارهای Ú¯ÙØªÙ‡ شده Ùوق Ù…ÛŒ باشند. واکنشهای مساعد ترمودینامیکی Ú©Ù‡ به یک Ù…ØØµÙˆÙ„ ختم Ù…ÛŒ شوند مانند واکنشهای ØÙ„قه باز نوکلئوÙیلی اپوکسیدها با آزیریدین ها، واکنشهای کربونیل غیر آلدولی مانند تشکیل هیدراوزن ها Ùˆ ناجورØÙ„قه ها، واکنش Ø§ÙØ²Ø§ÛŒØ´ به باندهای چندگانه کربن Ù€ کربن مانند تشکیل اکسیداتیو اپوکسیدها Ùˆ Ø§ÙØ²Ø§ÛŒØ´ مایکل Ùˆ در نهابت واکنشهای Ø§ÙØ²Ø§ÛŒØ´ ØÙ„قه ای cycloaddition.
بری شارپلس Ú©Ù‡ در موسسه پژوهشی «اسکریپس» در Ú©Ø§Ù„ÛŒÙØ±Ù†ÛŒØ§ شاغل است Ùˆ مورتن ملدال، دانشمند Û¶Û¸ ساله دانمارکی Ú©Ù‡ در دانشگاه کپنهاگ تØÙ‚یق می‌کند، به طور جداگانه اولین مولکول‌هایی را Ú©Ù‡ با یکدیگر Ú†ÙØª می‌شوند کش٠کردند Ùˆ این روش برای تولید دارو Ùˆ پلیمرها (درشت مولکول) به کار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ شد Ú©Ù‡ از ÙˆØ§ØØ¯Ù‡Ø§ÛŒ تکرار شونده Ùˆ کثیر یک نوع مولکول تشکیل می‌شود.
منبع: ÙØ¯Ø±Ø§Ø³ÛŒÙˆÙ† سرآمدان علمی
|
|