|  |
دستاوردهای بیوتکنولوژی در دهه های اخیر
بدون شک بیوتکنولوژی را می توان به عنوان یکی از هفت تکنولوژی کلیدی قرن حاضر نام برد که جایگاه ویژه ای را در توسعه و تأمین نیازهای بشر و امنیت بهداشتی، اقتصادی و غذائی کشورها دارد. این تکنولوژی چنان دچار تحولات سریعی شده است که بسیاری از کشورهای توسعه یافته، آینده خود را براساس آن پایه گذاری نموده اند. از این رو، کشورهای پیشرفته و درحال توسعه به منظور حمایت از برنامه های بیوتکنولوژی ملی به سرمایه گذاری در بخش های زیربنائی و آموزش نیروهای انسانی خود پرداخته اند و همزمان با این حرکت، سیاست هایی را جهت تسهیل تحقیق و توسعه بیوتکنولوژی در بخش های خصوصی و دولتی اتخاذ نموده اند. در ایران نیز زیـسـت فناوری از جمله عرصه‌های نوین علمی است که می‌توان آن را به عنوان یکی از مولودهای مبارک خیزش علمی کشور پس از انقلاب باشکوه اسلامی قلمداد نمود. با پیروزی انقلاب اسلامی و آن روحیه خود باوری که توسط امام در جوانان دمیده شد تصمیم گرفته شد که به توسعه علم و فن آوری اهمیت زیادی داده شود و با توجه به اینکه تربیت نیروی انسانی محوری ترین کار در بحث توسعه و پیشرفت کشور است برنامه ریزان کشور توسعه دانشگاه ها و دوره های آموزش عالی را در سراسر کشور در دستور کار خودشان قرار دادند. نتایج حاصل از این خیزش در طی 31 سالی که از انقلاب اسلامی می‌گذرد، کاملاً محسوس است. به نحوی که کشورمان در زمینه شاخص‌های علمی در رتبه‌های قابل توجه جهانی قرار گرفته و از لحاظ نیروی انسانی متخصص و ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل علمی نیز به پیشرفت‌های دور از انتظار و تولید علم و دانش فنی در سطح دنیا رسیده است به طوری که در حال حاضر ایران در فناوری نانو جایگاه 15 و در بیوتکنولوژی جایگاه 24 دنیا را دارد. بدون شک این امر مرهون راه اندازی فعالیت های زیست فناوری در 120 دانشگاه و بیش از 40 پژوهشگاه و مرکز تحقیقاتی و 110 مرکز خصوصی در ایران و تولید بیش از صد فرآورده در دهه های اخیر می باشد که به بعضی از فعالیت های انجام مهم انجام شده در طی این مدت اشاره می گردد.
یکی از این موارد، تأسیس پژوهشکده‌های وابسته به نهادهای دولتی و دانشگاهی از جمله جهاد دانشگاهی و پژوهشکده رویان می باشد که این مرکز موفق به دستیابی به سلول های بنیادی و شبیه سازی حیوانات شده است. همچنین پژوهشگران پژوهشگاه مهندسی ژنتیک و زیست فناوری با همکاری محققان جهاد دانشگاهی با استفاده از باکتری‌های طبیعی خاک، به فناوری تولید کود زیستی دست یافتند. این کود در قالب پروژه (کود زیستی فسفاته بارور 2) و در پی انجام تحقیقات پنج ساله به دست آمده و باعث جذب بهتر فسفر خاک می‌شود. محققان پژوهشکده زیست فناوری کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی، ژن‌های دخالت کننده در ایجاد مقاومت به شوری و خشکی در گیاهان زراعی و وحشی را به روش پروتئومیکس مورد شناسایی قرار دادند.
طرح تولید فرآورده‌های دارویی زیست فناوری مرکز رشد واحدهای فناوری دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز از جمله دستاوردهای علمی ایران پس از انقلاب اسلامی و توسعه زیرساختارهای دانش‌های نوین به شمار می‌آید. در قالب این طرح کشور به دانش صد در صد بومی زیست فناوری دارویی و تولیدات قابل رقابت با انواع اروپایی آنها رسیده است. این علم که تحول در زمینه تولید داروهای حیاتی بیماران ایجاد کرده است، پس از 20 سال انحصار آمریکا بر 80 درصد بازار و 20 درصد آن توسط برخی از کشورهای اروپایی (فرانسه، انگلیس، ایتالیا و آلمان) و یک کشور آسیایی (ژاپن)، به کار گرفته می‌شود.
در سال 1384 رئیس مرکز بیوتکنولوژی خلیج فارس نیز از ثبت جهانی علم (ژئوبیوتکنولوژی) به پیشنهاد ایران در یونسکو خبر داد. ژئوبیوتکنولوژی علم نوینی در جهان است که ایجاد آن از سوی ایران و این مرکز به یونسکو پیشنهاد شد و مورد موافقت قرار گرفت. این زمینه علمی چندرشته‌ای ترکیبی از علوم مختلف از جمله فیزیک، شیمی، دیرینه شـنـاسـی، زمـین‌شناسی و نجوم است که به منظور حل معضلات زمین از دیدگاه زیست‌فناوری پیشنهاد شد.
همچنین با بهره‌گیری از علم بیوتکنولوژی، تولید هورمون رشد انسانی برای اولین بار در کشور آغاز و کشور از ورود این هورمون بی‌نیاز شد. این خبر بسیار امیدوارکننده‌ای برای دانش نوپای زیست فناوری داخلی به شمار می‌آمد. این واحد با 1 میلیون و 180 هزار دلار سرمایه‌گذاری به بهره‌برداری رسید و با توجه به ظرفیت ماشین‌آلات نصب شده، قادر است ضمن تامین کل نیاز کشور به این محصول سایر فرآورده‌های مشابه را نیز تولید و به بازار عرضه کند. همچنین تولید چهار محصول بیوتکنولوژی در انستیتو پاستور ایران شامل واکسن هپاتیت ب، اریتروپروتئین، اینترفرون آلفا و استرپتوکیناز در حال حاضر از این موارد می باشد که کشور را از این چهار محصول بی نیاز خواهد کرد.
طی بیش از 15 سال گذشته برگزاری همایش‌های ملی و بـیــن‌الـمـلـلــی و هـمـچـنـیــن نـمــایـشـگــاه‌هــایــی کـه آخـریـن توانمندی‌های داخلی در زمینه زیست فناوری را به تصویر کشیده‌اند، از جمله تلاش‌های صورت گرفته در زمینه رشد دانش زیست فناوری پس از انقلاب اسلامی به شمار می‌آید. با این حال اوج خواست ملی برای توسعه دانش زیست فناوری را باید ارائه سند ملی زیست فناوری کشور در سال 1382 عنوان کرد. علاوه بر این به دلیل افزایش حمایت های مادی و معنوی مسئولین مملکت از سیستم پژوهشی کشور خصوصاً در 10 سال اخیر است سبب شد که آمار تولید مقالات در مجلات معتبر بین المللی در سال 2000 که حدود 1770 مقاله در ISI بوده است در سال 2007، 14 هزار و سال 2008 ، 17825 و در سال 2009 به حدود 20 هزار برسد .
اگرچه نتایج بدست آمده در بیوتکنولوژی رضایت بخش است، اما در حال حاضر سهم ما در پیشرفت بیوتکنولوژی و بهره برداری از نتایج علمی آن، در مقایسه با جهان و امکانات بالقوه آن رضایت بخش نمی باشد. یکی از دلایل عمده این امر عدم برخورداری از ساختار مناسب تحقیق و توسعه درکشور ماست. دومین و مهمترین عامل بازدارنده، عدم استفاده بهینه از نیروی انسانی، تجهیزات و امکانات موجود در کشور است که امید است به همت پژوهشگران بر این مشکلات فائق آمده و پیشرفت های چند دهه مقدمه خوبی برای حرکت های تصاعدی و پیشرفت های چشمگیر در آینده ی کشورمان در زمینه زیست فناوری باشد.
در سال جدید برای همه همکاران آرزوی موفقیت داریم و امید است با همت مضاعف همه عزیزان، باز هم شاهد رشد و شکوفایی و ارائه دستاوردهای ارزنده محققان کشورمان در این شاخه راهبردی دانش باشیم.
|
|
