مقالات آموزشی
|
|
|  |
روزنامه شرق 3 ØµÙØÙ‡ خود را در روز پنج شنبه 3 مهر به ارزیابی وضعیت آموزش Ùˆ پژوهش کشور Ùˆ نظرات ØµØ§ØØ¨Ù†Ø¸Ø±Ø§Ù† Ùˆ اعضای هیات علمی در این ØÙˆØ²Ù‡ اختصاص داد. نوشته دکتر ایوب آرپنایی، عضو هیات‌علمی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک Ùˆ زیست‌Ùناوری با موضوع ارتباط صنعت Ùˆ دانشگاه Ùˆ با عنوان ماموریت غیرممکن را Ù…Ù„Ø§ØØ¸Ù‡ نمایید.
Ø·ÛŒ یکی، دودهه اخیر در کشور تلاش بسیار زیادی در جهت ایجاد ارتباطی موثر میان نهادهای علمی (دانشگاه‌ها Ùˆ موسسات پژوهشی کشور) Ùˆ صنعت شده است. هد٠این تلاش‌ها جهت‌دهی به ÙØ¹Ø§Ù„یت‌های پژوهشی Ùˆ Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از ظرÙیت نیروهای علمی کشور در زمینه توسعه اقتصادی دانش‌بنیان Ùˆ پویا بوده است. باوجود ایجاد برخی از زیرساخت‌های لازم از جمله راه‌اندازی مراکز رشد Ùˆ پارک‌های علم Ùˆ Ùناوری Ùˆ صر٠نیروی زیاد در زمینه ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯â€ŒØ³Ø§Ø²ÛŒ Ùˆ ارزش‌دهی به ÙØ¹Ø§Ù„یت‌های پژوهشی Ùˆ علمی، همچنان ارتباط موثری میان نهادهای علمی Ùˆ صنعت برقرار نشده Ùˆ اهداÙÛŒ نظیر Ø§ÙØ²Ø§ÛŒØ´ چشمگیر سهم Ù…ØØµÙˆÙ„ات دانش‌بنیان از تولید ناخالص داخلی Ù…ØÙ‚Ù‚ نشده است. به همین دلیل بازنگری در نقش Ùˆ ماموریت بخش‌های درگیر Ùˆ متناسب‌بودن آنها با امکانات موجود در هر بخش Ùˆ سیاست‌های اعمال‌شده در ترغیب یا ØÙ…ایت از آنها لازم Ùˆ ضروری به نظر می‌رسد. نگاهی اجمالی به زنجیره علم تا ثروت Ú©Ù‡ از دانشگاه شروع شده Ùˆ به صنعت ختم می‌شود، نشان می‌دهد در ØØ§Ù„ ØØ§Ø¶Ø± در کشور یک ØÙ„قه مهم در این میان Ù…Ùقود شده است، ØÙ„قه مهم Ù…Ùقودشده «توسعه Ùناوری» است. Ù…ØØµÙˆÙ„ توسعه Ùناوری «دانش Ùنی» است. در ØØ§Ù„ ØØ§Ø¶Ø± مشخص نیست کدام‌یک، صنعت یا دانشگاه، مسوولیت توسعه Ùناوری Ùˆ ارایه دانش ÙÙ†ÛŒ را بر عهده دارند. اغلب دانشگاه‌ها Ùˆ پژوهشگاه‌های کشور به‌دلیل ماهیت علمی Ùˆ عدم وجود زیرساخت‌های لازم، ظرÙیت Ùˆ توانایی لازم را برای توسعه Ùناوری ندارند. ماموریت اصلی دانشگاه‌ها Ùˆ پژوهشگاه‌ها تولید علم برای توسعه Ùناوری است؛ در صورتی Ú©Ù‡ در ØØ§Ù„ ØØ§Ø¶Ø±ØŒ بدون وجود زیرساخت‌های لازم، توقع وجود دارد تا این مراکز ماموریت اصلی توسعه Ùناوری Ùˆ ØØªÛŒ تولید Ù…ØØµÙˆÙ„ را نیز به طور جدی بر عهده گیرند. در بیشتر کشورهای ØªÙˆØ³Ø¹Ù‡â€ŒÛŒØ§ÙØªÙ‡ØŒ مسوولیت توسعه Ùناوری را بخش‌های تØÙ‚یق Ùˆ توسعه (R&D) شرکت‌ها Ùˆ ÙˆØ§ØØ¯Ù‡Ø§ÛŒ صنعتی یا شرکت‌هایی Ú©Ù‡ تنها موضوع ÙØ¹Ø§Ù„یتشان توسعه Ùناوری است، برعهده دارند. منظور از توسعه Ùناوری به Ù…Ùهوم یک ØÙ„قه از زنجیره علم تا ثروت این است Ú©Ù‡ با Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از ÛŒØ§ÙØªÙ‡â€ŒÙ‡Ø§ÛŒ علمی، مهارت Ùˆ ÙÙ† لازم برای ارایه یک خدمت یا تولید یک Ù…ØØµÙˆÙ„ با به‌کارگیری ابزار مناسب به‌وجود آید. برای توسعه Ùناوری تولید یک Ù…ØØµÙˆÙ„ خاص، ممکن است چندین‌زمینه یا موضوع علمی به‌کار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ شوند. همچنین گاهی یک Ùˆ گاهی چندنوع Ùناوری در به ثمررسیدن توسعه دانش ÙÙ†ÛŒ تولید یک Ù…ØØµÙˆÙ„ دخیل هستند. به طور مثال هنگامی Ú©Ù‡ خودکاری تولید می‌شود، چندین‌زمینه علمی Ùˆ Ùناوری دست‌به‌دست هم می‌دهند تا در نهایت Ù…ØØµÙˆÙ„ÛŒ موسوم به خودکار تولید شود. زمینه‌های علمی Ùˆ Ùناوری مختلÙÛŒ از شیمی Ùˆ مهندسی مواد Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ تا طراØÛŒ در تولید این ÙØ±Ø¢ÙˆØ±Ø¯Ù‡ دخیل هستند. در صورتی Ú©Ù‡ یک عضو هیات‌علمی دانشگاه یا پژوهشگاه تنها در یکی از زمینه‌های مربوطه تخصص دارد. از آنجایی Ú©Ù‡ معمولا نمی‌توان با به‌کارگیری ØµØ±ÙØ§ یک تخصص، Ù…ØØµÙˆÙ„ÛŒ با Ø³Ø·Ø Ùناوری بالا تولید کرد، به همین دلیل، از یک عضو هیات‌علمی دانشگاهی یا پژوهشگاهی نمی‌توان انتظار توسعه دانش ÙÙ†ÛŒ یک Ù…ØØµÙˆÙ„ پیچیده را داشت. در ØØ§Ù„ ØØ§Ø¶Ø± این انتظار وجود دارد Ú©Ù‡ پژوهشگر یا استاد دانشگاه پژوهشی انجام دهد Ú©Ù‡ نتیجه مستقیم آن Ùناوری تولید یک Ù…ØØµÙˆÙ„ باشد. ØØªÛŒ گاهی انتظار می‌رود او خود نسبت به تجاری‌سازی آن اقدام کند. ØØ§Ù„ آنکه تجاری‌سازی خود مقوله تخصصی دیگری است. تاکید بسیار زیاد بر توسعه Ùناوری Ùˆ تولید Ù…ØØµÙˆÙ„ در دانشگاه‌ها Ùˆ پژوهشگاه‌های کشور موجب شده باوجود گسترش ÙØ¹Ø§Ù„یت‌های پژوهشی Ùˆ Ø§ÙØ²Ø§ÛŒØ´ قابل‌توجه تعداد مقالات علمی Ùˆ کسب رتبه بسیار عالی در این زمینه Ø·ÛŒ سال‌های گذشته، Ú©ÛŒÙیت این مقالات به شدت Ø§ÙØª کند؛ به Ù†ØÙˆÛŒ Ú©Ù‡ در برخی از شاخص‌های مربوط به انتشارات علمی (مانند نسبت تعداد ارجاعات به تعداد مقاله) Ú©Ù‡ نشان‌دهنده Ú©ÛŒÙیت این مقالات هستند، رتبه ایران سه‌رقمی است. اما راه‌ØÙ„ چیست؟
صنعت به دانش ÙÙ†ÛŒ نیاز دارد. در صورتی‌که ÙØ¹Ø§Ù„یت‌های پژوهشی Ù…ØÙ‚قان Ùˆ پژوهشگران دانشگاهی Ùˆ پژوهشگاهی به تولید علم منجر می‌شود؛ علمی Ú©Ù‡ لازمه توسعه Ùناوری است؛ بنابراین نهادی باید مسوولیت Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از علم تولیدشده Ú©Ù‡ لازم هم نیست ØØªÙ…ا توسط Ù…ØÙ‚قان داخلی به دست آمده باشد، برای توسعه Ùناوری Ùˆ ایجاد دانش ÙÙ†ÛŒ را بر عهده گیرد. به همین دلیل Ù…ØÙ‚قان Ùˆ متخصصان دیگری به غیر از پژوهشگران، باید در قالب مراکز توسعه Ùناوری یا ÙˆØ§ØØ¯Ù‡Ø§ÛŒ تØÙ‚یق Ùˆ توسعه در شرکت‌های مختل٠به کار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ شوند تا با Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از این ÛŒØ§ÙØªÙ‡â€ŒÙ‡Ø§ÛŒ علمی، با به‌کارگیری ابزار مناسب به ÙÙ† یا مهارت ساخت یک Ù…ØØµÙˆÙ„ (دانش ÙÙ†ÛŒ) دست پیدا کنند. به عبارت دیگر، ÙØ±Ø¢ÛŒÙ†Ø¯ توسعه Ùناوری Ùˆ تولید دانش ÙÙ†ÛŒ خود امری تخصصی Ù…ØØ³ÙˆØ¨ شده Ùˆ به Ø§ÙØ±Ø§Ø¯ÛŒ ماهر در ØÙˆØ²Ù‡ خود نیاز دارد. ÙˆØ§ØØ¯Ù‡Ø§ÛŒ تØÙ‚یق Ùˆ توسعه یا همان مراکز تخصصی توسعه Ùناوری جزو اصلی‌ترین ضرورت‌های امروز کشور، جهت برقراری ارتباط ØÙˆØ²Ù‡â€ŒÙ‡Ø§ÛŒ علمی Ùˆ Ùناوری کشور Ùˆ صنعت هستند. به عبارت دیگر در ØØ§Ù„ ØØ§Ø¶Ø±ØŒ ÙˆØ§ØØ¯Ù‡Ø§ یا شرکت‌های تØÙ‚یق Ùˆ توسعه، ØÙ„قه گمشده زنجیره علم تا ثروت هستند. Ù…ØªØ§Ø³ÙØ§Ù†Ù‡ هم‌اکنون بخش قابل‌توجهی از صنعت کشور به‌دلایل Ù…Ø®ØªÙ„ÙØŒ انگیزه‌ای برای ایجاد این ÙˆØ§ØØ¯Ù‡Ø§ را ندارد Ùˆ ÙˆØ§ØØ¯Ù‡Ø§ Ùˆ مراکز اندک موجود نیز دارای ظرÙیت Ùˆ توانایی مناسب برای Ø¨Ø±Ø¹Ù‡Ø¯Ù‡â€ŒÚ¯Ø±ÙØªÙ† مسوولیت چنین ماموریت مهمی نیستند. مراکز علمی کشور نیز بودجه Ùˆ امکانات لازم را برای این امر در اختیار ندارند. از طرÙÛŒ بخش قابل‌توجهی از صنعت کشور نسبت به Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از علم Ùˆ Ùناوری Ø§ØØ³Ø§Ø³ نیاز نمی‌کند Ùˆ از طر٠دیگر، بیشترین توقع از دانشگاه‌ها Ùˆ پژوهشگاه‌های کشور در زمینه Ø±ÙØ¹ نیازهای جامعه Ùˆ بخش صنعت وجود دارد. به عبارت دیگر نهادی Ú©Ù‡ باید تقاضا را ایجاد کند، مایل به همکاری نیست Ùˆ نهادی Ú©Ù‡ مسوولیت عرضه را بر عهده دارد، نمی‌داند Ú†Ù‡ چیزی را باید عرضه کند. شاید به همین دلیل است Ú©Ù‡ برای بسیاری از ÙØ¹Ø§Ù„یت‌های علمی-کاربردی انجام‌شده در نهادهای علمی-پژوهشی کشور، تقاضایی در صنعت وجود ندارد. عدم وجود زبان مشترک، می‌تواند یکی از مهم‌ترین دلایل این معضل باشد. مراکز تØÙ‚یق Ùˆ توسعه Ùˆ ÙˆØ§ØØ¯Ù‡Ø§ÛŒ توسعه Ùناوری در هر قالبی Ú©Ù‡ Ø´Ú©Ù„ بگیرند، می‌توانند زبان مشترک میان صنعت Ùˆ دانشگاه را پدید آورند. Ù…ØØµÙˆÙ„ این مراکز نه علم Ùˆ دانش، بلکه «دانش Ùنی» است. پارک‌های علم Ùˆ Ùناوری Ùˆ مراکز رشد از آنجایی Ú©Ù‡ بیشتر Ù…ØÙ„ شکل‌گیری Ùˆ استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان تازه‌تاسیس هستند، نمی‌توانند به طور کامل این مسوولیت را برعهده گیرند. این نوع شرکت‌ها بیشتر ØªÚ©â€ŒÙ…ØØµÙˆÙ„ÛŒ بوده Ùˆ بازار Ù…ØØ¯ÙˆØ¯ÛŒ دارند. در ØØ§Ù„ی‌که بیشترین مشکلات مربوط به بخش صنعت در ØØ§Ù„ ØØ§Ø¶Ø±ØŒ مربوط به شرکت‌های بزرگ است. در همین راستا توصیه می‌شود تا با Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از روش‌ها Ùˆ سیاست‌های Ù…Ø®ØªÙ„ÙØŒ ØÙˆØ²Ù‡â€ŒÙ‡Ø§ÛŒ مختل٠صنعت کشور به راه‌اندازی ÙˆØ§ØØ¯Ù‡Ø§ÛŒ تØÙ‚یق Ùˆ توسعه ÙØ¹Ø§Ù„ Ùˆ کارآمد ترغیب شوند. ÙˆØ§ØØ¯Ù‡Ø§ÛŒ تØÙ‚یق Ùˆ توسعه مربوط به بخش‌های مختل٠صنعتی کشور می‌توانند ØØªÛŒ با ØÙ…ایت دولت به طور کاملا تخصصی در دانشگاه‌ها Ùˆ پژوهشگاه‌های کشور ایجاد شوند. با انجام این کار می‌توان امید داشت رابطه میان صنعت Ùˆ دانشگاه تقویت شده Ùˆ علاوه بر Ø¯Ø³Øªâ€ŒÛŒØ§ÙØªÙ† بر اقتصادی دانش‌بنیان Ùˆ صنعتی به‌روز Ùˆ قدرتمند، برای ØÙ„ معضلی مانند بیکاری ÙØ§Ø±Øºâ€ŒØ§Ù„ØªØØµÛŒÙ„ان دانشگاهی نیز قدم‌های جدی برداشته خواهد شد.

منبع: ØµÙØÙ‡ 8 روزنامه شرق، 5 شنبه 3 مهر (لینک خبر: http://sharghdaily.ir/?News_Id=44507)
|
|