|
مقالات آموزشی
|
|
|  |
روزنامه شرق 3 صÙØÙ‡ خود را در روز پنج شنبه 3 مهر به ارزیابی وضعیت آموزش Ùˆ پژوهش کشور Ùˆ نظرات صاØبنظران Ùˆ اعضای هیات علمی در این Øوزه اختصاص داد. نوشته دکتر ایوب آرپنایی، عضو هیات‌علمی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک Ùˆ زیست‌Ùناوری با موضوع ارتباط صنعت Ùˆ دانشگاه Ùˆ با عنوان ماموریت غیرممکن را ملاØظه نمایید.
Ø·ÛŒ یکی، دودهه اخیر در کشور تلاش بسیار زیادی در جهت ایجاد ارتباطی موثر میان نهادهای علمی (دانشگاه‌ها Ùˆ موسسات پژوهشی کشور) Ùˆ صنعت شده است. هد٠این تلاش‌ها جهت‌دهی به Ùعالیت‌های پژوهشی Ùˆ استÙاده از ظرÙیت نیروهای علمی کشور در زمینه توسعه اقتصادی دانش‌بنیان Ùˆ پویا بوده است. باوجود ایجاد برخی از زیرساخت‌های لازم از جمله راه‌اندازی مراکز رشد Ùˆ پارک‌های علم Ùˆ Ùناوری Ùˆ صر٠نیروی زیاد در زمینه Ùرهنگ‌سازی Ùˆ ارزش‌دهی به Ùعالیت‌های پژوهشی Ùˆ علمی، همچنان ارتباط موثری میان نهادهای علمی Ùˆ صنعت برقرار نشده Ùˆ اهداÙÛŒ نظیر اÙزایش چشمگیر سهم Ù…Øصولات دانش‌بنیان از تولید ناخالص داخلی Ù…Øقق نشده است. به همین دلیل بازنگری در نقش Ùˆ ماموریت بخش‌های درگیر Ùˆ متناسب‌بودن آنها با امکانات موجود در هر بخش Ùˆ سیاست‌های اعمال‌شده در ترغیب یا Øمایت از آنها لازم Ùˆ ضروری به نظر می‌رسد. نگاهی اجمالی به زنجیره علم تا ثروت Ú©Ù‡ از دانشگاه شروع شده Ùˆ به صنعت ختم می‌شود، نشان می‌دهد در Øال Øاضر در کشور یک Øلقه مهم در این میان Ù…Ùقود شده است، Øلقه مهم Ù…Ùقودشده «توسعه Ùناوری» است. Ù…Øصول توسعه Ùناوری «دانش Ùنی» است. در Øال Øاضر مشخص نیست کدام‌یک، صنعت یا دانشگاه، مسوولیت توسعه Ùناوری Ùˆ ارایه دانش ÙÙ†ÛŒ را بر عهده دارند. اغلب دانشگاه‌ها Ùˆ پژوهشگاه‌های کشور به‌دلیل ماهیت علمی Ùˆ عدم وجود زیرساخت‌های لازم، ظرÙیت Ùˆ توانایی لازم را برای توسعه Ùناوری ندارند. ماموریت اصلی دانشگاه‌ها Ùˆ پژوهشگاه‌ها تولید علم برای توسعه Ùناوری است؛ در صورتی Ú©Ù‡ در Øال Øاضر، بدون وجود زیرساخت‌های لازم، توقع وجود دارد تا این مراکز ماموریت اصلی توسعه Ùناوری Ùˆ Øتی تولید Ù…Øصول را نیز به طور جدی بر عهده گیرند. در بیشتر کشورهای توسعه‌یاÙته، مسوولیت توسعه Ùناوری را بخش‌های تØقیق Ùˆ توسعه (R&D) شرکت‌ها Ùˆ واØدهای صنعتی یا شرکت‌هایی Ú©Ù‡ تنها موضوع Ùعالیتشان توسعه Ùناوری است، برعهده دارند. منظور از توسعه Ùناوری به Ù…Ùهوم یک Øلقه از زنجیره علم تا ثروت این است Ú©Ù‡ با استÙاده از یاÙته‌های علمی، مهارت Ùˆ ÙÙ† لازم برای ارایه یک خدمت یا تولید یک Ù…Øصول با به‌کارگیری ابزار مناسب به‌وجود آید. برای توسعه Ùناوری تولید یک Ù…Øصول خاص، ممکن است چندین‌زمینه یا موضوع علمی به‌کار گرÙته شوند. همچنین گاهی یک Ùˆ گاهی چندنوع Ùناوری در به ثمررسیدن توسعه دانش ÙÙ†ÛŒ تولید یک Ù…Øصول دخیل هستند. به طور مثال هنگامی Ú©Ù‡ خودکاری تولید می‌شود، چندین‌زمینه علمی Ùˆ Ùناوری دست‌به‌دست هم می‌دهند تا در نهایت Ù…Øصولی موسوم به خودکار تولید شود. زمینه‌های علمی Ùˆ Ùناوری مختلÙÛŒ از شیمی Ùˆ مهندسی مواد گرÙته تا طراØÛŒ در تولید این Ùرآورده دخیل هستند. در صورتی Ú©Ù‡ یک عضو هیات‌علمی دانشگاه یا پژوهشگاه تنها در یکی از زمینه‌های مربوطه تخصص دارد. از آنجایی Ú©Ù‡ معمولا نمی‌توان با به‌کارگیری صرÙا یک تخصص، Ù…Øصولی با Ø³Ø·Ø Ùناوری بالا تولید کرد، به همین دلیل، از یک عضو هیات‌علمی دانشگاهی یا پژوهشگاهی نمی‌توان انتظار توسعه دانش ÙÙ†ÛŒ یک Ù…Øصول پیچیده را داشت. در Øال Øاضر این انتظار وجود دارد Ú©Ù‡ پژوهشگر یا استاد دانشگاه پژوهشی انجام دهد Ú©Ù‡ نتیجه مستقیم آن Ùناوری تولید یک Ù…Øصول باشد. Øتی گاهی انتظار می‌رود او خود نسبت به تجاری‌سازی آن اقدام کند. Øال آنکه تجاری‌سازی خود مقوله تخصصی دیگری است. تاکید بسیار زیاد بر توسعه Ùناوری Ùˆ تولید Ù…Øصول در دانشگاه‌ها Ùˆ پژوهشگاه‌های کشور موجب شده باوجود گسترش Ùعالیت‌های پژوهشی Ùˆ اÙزایش قابل‌توجه تعداد مقالات علمی Ùˆ کسب رتبه بسیار عالی در این زمینه Ø·ÛŒ سال‌های گذشته، Ú©ÛŒÙیت این مقالات به شدت اÙت کند؛ به Ù†ØÙˆÛŒ Ú©Ù‡ در برخی از شاخص‌های مربوط به انتشارات علمی (مانند نسبت تعداد ارجاعات به تعداد مقاله) Ú©Ù‡ نشان‌دهنده Ú©ÛŒÙیت این مقالات هستند، رتبه ایران سه‌رقمی است. اما راه‌ØÙ„ چیست؟
صنعت به دانش ÙÙ†ÛŒ نیاز دارد. در صورتی‌که Ùعالیت‌های پژوهشی Ù…Øققان Ùˆ پژوهشگران دانشگاهی Ùˆ پژوهشگاهی به تولید علم منجر می‌شود؛ علمی Ú©Ù‡ لازمه توسعه Ùناوری است؛ بنابراین نهادی باید مسوولیت استÙاده از علم تولیدشده Ú©Ù‡ لازم هم نیست Øتما توسط Ù…Øققان داخلی به دست آمده باشد، برای توسعه Ùناوری Ùˆ ایجاد دانش ÙÙ†ÛŒ را بر عهده گیرد. به همین دلیل Ù…Øققان Ùˆ متخصصان دیگری به غیر از پژوهشگران، باید در قالب مراکز توسعه Ùناوری یا واØدهای تØقیق Ùˆ توسعه در شرکت‌های مختل٠به کار گرÙته شوند تا با استÙاده از این یاÙته‌های علمی، با به‌کارگیری ابزار مناسب به ÙÙ† یا مهارت ساخت یک Ù…Øصول (دانش ÙÙ†ÛŒ) دست پیدا کنند. به عبارت دیگر، Ùرآیند توسعه Ùناوری Ùˆ تولید دانش ÙÙ†ÛŒ خود امری تخصصی Ù…Øسوب شده Ùˆ به اÙرادی ماهر در Øوزه خود نیاز دارد. واØدهای تØقیق Ùˆ توسعه یا همان مراکز تخصصی توسعه Ùناوری جزو اصلی‌ترین ضرورت‌های امروز کشور، جهت برقراری ارتباط Øوزه‌های علمی Ùˆ Ùناوری کشور Ùˆ صنعت هستند. به عبارت دیگر در Øال Øاضر، واØدها یا شرکت‌های تØقیق Ùˆ توسعه، Øلقه گمشده زنجیره علم تا ثروت هستند. متاسÙانه هم‌اکنون بخش قابل‌توجهی از صنعت کشور به‌دلایل مختلÙØŒ انگیزه‌ای برای ایجاد این واØدها را ندارد Ùˆ واØدها Ùˆ مراکز اندک موجود نیز دارای ظرÙیت Ùˆ توانایی مناسب برای برعهده‌گرÙتن مسوولیت چنین ماموریت مهمی نیستند. مراکز علمی کشور نیز بودجه Ùˆ امکانات لازم را برای این امر در اختیار ندارند. از طرÙÛŒ بخش قابل‌توجهی از صنعت کشور نسبت به استÙاده از علم Ùˆ Ùناوری اØساس نیاز نمی‌کند Ùˆ از طر٠دیگر، بیشترین توقع از دانشگاه‌ها Ùˆ پژوهشگاه‌های کشور در زمینه رÙع نیازهای جامعه Ùˆ بخش صنعت وجود دارد. به عبارت دیگر نهادی Ú©Ù‡ باید تقاضا را ایجاد کند، مایل به همکاری نیست Ùˆ نهادی Ú©Ù‡ مسوولیت عرضه را بر عهده دارد، نمی‌داند Ú†Ù‡ چیزی را باید عرضه کند. شاید به همین دلیل است Ú©Ù‡ برای بسیاری از Ùعالیت‌های علمی-کاربردی انجام‌شده در نهادهای علمی-پژوهشی کشور، تقاضایی در صنعت وجود ندارد. عدم وجود زبان مشترک، می‌تواند یکی از مهم‌ترین دلایل این معضل باشد. مراکز تØقیق Ùˆ توسعه Ùˆ واØدهای توسعه Ùناوری در هر قالبی Ú©Ù‡ Ø´Ú©Ù„ بگیرند، می‌توانند زبان مشترک میان صنعت Ùˆ دانشگاه را پدید آورند. Ù…Øصول این مراکز نه علم Ùˆ دانش، بلکه «دانش Ùنی» است. پارک‌های علم Ùˆ Ùناوری Ùˆ مراکز رشد از آنجایی Ú©Ù‡ بیشتر Ù…ØÙ„ شکل‌گیری Ùˆ استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان تازه‌تاسیس هستند، نمی‌توانند به طور کامل این مسوولیت را برعهده گیرند. این نوع شرکت‌ها بیشتر تک‌مØصولی بوده Ùˆ بازار Ù…Øدودی دارند. در Øالی‌که بیشترین مشکلات مربوط به بخش صنعت در Øال Øاضر، مربوط به شرکت‌های بزرگ است. در همین راستا توصیه می‌شود تا با استÙاده از روش‌ها Ùˆ سیاست‌های مختلÙØŒ Øوزه‌های مختل٠صنعت کشور به راه‌اندازی واØدهای تØقیق Ùˆ توسعه Ùعال Ùˆ کارآمد ترغیب شوند. واØدهای تØقیق Ùˆ توسعه مربوط به بخش‌های مختل٠صنعتی کشور می‌توانند Øتی با Øمایت دولت به طور کاملا تخصصی در دانشگاه‌ها Ùˆ پژوهشگاه‌های کشور ایجاد شوند. با انجام این کار می‌توان امید داشت رابطه میان صنعت Ùˆ دانشگاه تقویت شده Ùˆ علاوه بر دست‌یاÙتن بر اقتصادی دانش‌بنیان Ùˆ صنعتی به‌روز Ùˆ قدرتمند، برای ØÙ„ معضلی مانند بیکاری Ùارغ‌التØصیلان دانشگاهی نیز قدم‌های جدی برداشته خواهد شد.
منبع: صÙØÙ‡ 8 روزنامه شرق، 5 شنبه 3 مهر (لینک خبر: http://sharghdaily.ir/?News_Id=44507)
|
|
