| |
مجلس ایران چهار سال بعد از جنجالی که بر اثر برنج تراریخته (دستکاری ژنتیکی شده) ایجاد شد، سرگرم بررسی و تصویب قانونی است که حدود فعالیت ها و مدیریت امور مربوط به موجودات زنده تراریخته و محصولات ژنتیکی را مشخص می کند. این طرح که به "ایمنی زیستی" مشهور شده است، می تواند از تصمیم گیری های پراکنده در بین سازمان های دولتی و غیر دولتی جلوگیری کند.
چهار سال پیش بین وزارت جهاد کشاورزی و سازمان محیط زیست بر سر تولید برنج تراریخته (دستکاری ژنتیکی شده) اختلاف افتاد. این برنج توسط مرکز تحقیقات برنج کشور وابسته به وزارت جهادکشاورزی تولید شده بود.
محققان مرکز تحقیقات برنج در شهر رشت برنجی تولید کرده بودند که نیازی به سمپاشی نداشت، در مقابل آفت ها مقاوم بود و محصول بیشتری می داد اما سازمان محیط زیست نسبت به مصرف این برنج هشدار داده و خواستار توقف تولید این برنج شده بود.
از نظر سازمان محیط زیست، فعالیت های پژوهشی و زراعی در خصوص مواد دستکاری شده ژنتیکی باید بر اساس ضوابط و مقررات خاص بین المللی انجام شود ولی وزارت جهاد کشاورزی معتقد بود که برای تولید گیاهان تراریخته نیازی به مجوز سازمان محیط زیست ندارد و تعیین سلامتی غذا به عهده سازمان حفاظت محیط زیست نیست برای همین هم حق ندارد در باره زیانبار بودن آن نظر دهد.
مخاطرات احتمالی
این اختلاف سر آغاز بحثی بود که اکنون در مجلس ایران مطرح است و قرار است مبنای قانونی برای فعالیت در زمینه تولید انواع محصولات ژنتیکی و نحوه پیشگیری از مخاطرات احتمالی باشد.
کشورهای مختلف به دلیل خطراتی که احتمال می رود با دستکاری ژنتیکی ایجاد شود، برنامه های احتیاط آمیزی در پیش گرفته اند. به این خاطر که بخش عمده ای از فرآورده هایی که از طریق "بیوتکنولوژی"(زیست فناوری) تولید می شود به طور غیر مستقیم، مصرف انسانی دارد.
هدف از تصویب قانون "ایمنی زیستی" در این زمینه نیز این است که توسعه بیوتکنولوژی ایمن باشد و مانع از درگیر شدن نهادهای مختلف اجرایی با هم شود.
البته توسعه بیوتکنولوژی در ایران نسبت به بقیه کشورها با محدودیت ها و موانع کمتری مواجه بوده است. تولید گوسفند شبیه سازی شده در پژوهشکده رویان نمونه آن است.
با آنکه شبیه سازی حیوانات و تولید برخی محصولات ژنتیکی در دنیا مخالفان جدی بین نهادهای غیردولتی و مذهبی دارد اما در ایران تاکنون مخالفت هایی از این دست دیده نشده است.
برای همین یک بحث اخلاقی تازه در این زمینه در حال شکل گیری در ایران است که سال ها در جهان سابقه دارد.
البته گستردگی مباحث اخلاقی و اجتماعی زیست فن آوری، تولید محصولات مختلف و تازگی آن در ایران، از جمله مواردی است که باعث شده تا واکنش ها نیز محدود باشد.
به نظر می رسد بخش مذهبی و موسساتی که بر سلامت غذا در ایران نظارت می کنند، با مسئله تازه ای مواجه شده اند که تجربه ای در این زمینه ندارند.
فناوری تازه
زیست فناوری بیانگر دانشی است که از طریق دستکاری در ژن ها و مولکولها، می توان به تولید محصولات جدید و بهبود کیفیت آنها دست یافت.
این فناوری کاربردهای گوناگونی دارد و از آن در علوم پزشکی برای تشخیص بیماری های ژنتیکی (تشخیصهای قبل از تولد) و یا در ژن درمانی (درمان بیماری های ژنتیکی) استفاده می شود.
روش های زیست فن آوری در علوم گیاهی برای افزایش محصولات گیاهی و تولید گونه های جدید گیاهی دستکاری شده به کار میرود و در صنایع مختلف از جمله صنایع غذایی، صنعت دارو، محیط زیست، اصلاح نژاد حیوانات (دام، طیور و آبزیان) نیز کاربرد دارد.
از این علم حتی در امور قضایی نیز استفاده می شود، مثل انگشت نگاری DNA که روشی دقیق تر از دیگر روش ها برای تشخیص هویت است.
در حال حاضر میلیون ها هکتار زمین در جهان زیرکشت گیاهان ترانس ژنیک قرار دارد و گیاهانی مانند سویا، پنبه، برنج و گندم با روش ترانس ژنیک دستکاری شده اند تا محصول آنها افزایش یابد.
علاوه بر افزایش محصول، دلایل دیگری هم برای دستکاری ژنتیکی وجود دارد. از جمله گیاهان را به شوری و خشکی مقاوم می کنند تا آنها را در زمینهای شور و خشک پرورش دهند.
با استفاده از این روش، گیاهان را می توان نسبت به عوامل زیستی نامساعد مقاوم و به این صورت گیاهانی را تولید کرد که در مقابل حشرات، میکروارگانیسم هایی مثل باکتری ها، ویروسها و قارچ ها و آفات زیستی مقاوم هستند.
تولید این گیاهان نیاز به سم پاشی و استفاده از سموم شیمیایی را کاهش می دهد و از این طریق به حفظ محیط زیست کمک می کند.
همسان سازی(کلونینگ) موجودات زنده با استفاده از این فن آوری انجام می شود.
همسان سازی اگر چه موضوع مهمی در علم زیست فن آوری است اما دانشمندان معتقدند با ارزش ترین ثمره این فن آوری تحولی است که در تولید گیاهان و محصولات کشاورزی ایجاد کرده و این تحول می تواند امنیت غذایی را در دنیا تضمین کند.
|
|